GASTHUIS* : St. Elisabethgasthuis
GASTHUIS*: St. Elisabethgasthuis:
Groot Gasthuis genoemd
Gasthuis, samen met kapel en apotheek als monument beschermt op 13 oktober 1986.
Bibliografie:
Alberdingk Thijm: De gestichten van liefdadigheid in België. Brussel, F. Hayez en Leuven Karel Fonteyn, 1883, p. 116, 205, 229, 233, 262, 325.
Archief Diest:
1. Rekeningen 1493-1494.
2. Rekeningen 1507-1509 (?).
3. Rekeningen 1551-1552.
4. Fragment van een rekening (omstreeks 1587 ?) van het gasthuis en de tafels van deHeilige Geest van Diest.
5. Cijnsboek 1550.
6. Cijnsboek 2de helft 16de eeuw.
7. Goederen en renten, 14de-19de eeuw.
8. Klachtenboek van het gasthuis (1595) i.v.m. bezittingen.
9. Index beempden (grondbezit) 1600.
10. Schenking van Jan Jans, notarisakte 15 juni 1581. Testament van Jan Jans, 8 oktober 1581. Aangehecht twee akten op perkament.
11. Stichting Jan Kaesmans, 1611.
12. Testamenten, waarin o.ahet gasthuis bedacht wordt, 16de-17de eeuw.
13. Verdeling der goederen tussen de gasthuiszusters en de H. Geesttafel der stad, 1757;
14. Aanvragen tot vrijstelling van taksen en belastingen, 17de-18deeeuw.
15. Scheiding tussen het gasthuis en de pastorij van de Sint-Sulpitiuskerk, 1623.
16. Verzoek van de gasthuiszusters aan het stadsbestuur om bomen te mogen omhakken, staande op grond toebehorende aan de H. Geesttafel, om ze te gebruiken bij de vernieuwing van de gebouwen van het klooster, 1643.
17. Vraag van de gasthuiszusters aan het stadsbestuur tot het mogen verkopen van een woning en een stuk grond. Toestemming van het bestuur, 21 augustus 1744.
18. Beschrijving en schatting van de gebouwen van het gasthuis, 1796.
19. Brief (12 november 1841) van Bernarda De Doncker, overste van het gasthuis, aan het stadsbestuur met het verzoek tot terugbetaling van de uitgaven gedaan door de zusters voor de aankoop van twee nieuwe brouwkuipen en een “onderbak” voor hun brouwerij.
20. Uitbreiding van het gasthuis, lastenboek, 1851.
21.Geschil tussen de gasthuiszusters en de erfgenamen van Wouter vander Straten, bundel, einde 17de eeuw.
22. Geschil tussen de gasthuiszusters en de chirurgijnen J.B. Papen en G. Janssens over het loon van deze laatsten, 1706.
23. Betreffende Jan Minten, medecyn in het gasthuis, 1711.
24. Patiënten: aanneming, verzorging (18de eeuw).
25. Brief van het stadsbestuur aan de aartsbisschop (15 augustus 1713) over “excessen” begaan door Petrus Libertus Driessens, priester. Verband met het gasthuis?
26. Huwelijk (1651) en doop (1778) in de gasthuiskapel.
27.Bundel brieven betreffende de vestiging van de gasthuiszusters-augustinessen in het Diestse gasthuis in1619; o.a. van de aartshertogen; Matthias, aartsbisschop van Mechelen; het Diestse stadsbestuur.
28. Toelatingen tot het noviciaat en de professie, 18de-19de eeu
29. Toelatingen tot de kleding, 18de-19de eeuw.
30. Verkiezingen van de moeder, 1725—1859.
31. Verkiezingen van discreten, 1743, 1746.
32. Doodsbrief van zuster Gertrudis van Hove, 16 oktober 1792.
33. Ordonnantie van de aartsbisschop als reactie op een visitatie gehouden op 16 oktober 1725. Idem voor het klooster Mariendael.
34. Uitdrijving van vijf wederspannige zusters, 1818.
35. Brief (30 jan. 1772) van kardinaal Franckenberg (1759-1804) aan alle abten, priors, proosten en oversten van kloosters in het aartsbisdom Mechelen, waarbij er aan herinnert wordt dat het in de kloosters verboden is toneelstukken op te voeren ,zich te verkleden, te dansen met personen van het andere geslacht. Hierop gelden geen uitzonderingen. Druk: A Malines, de l’Imprimerie de Jean-François Vander Elst.
36. Varia: o.a. over het biechthoren in het gasthuis (1635).
37. Oorkonden:
a. Paus Innocentius IV keurt de stichting goed van het gasthuis van Onze-Lieve-Vrouwe te Diest, 1218 (kopie uit 1373).
b. Testament van Margareta Keesmans, 1356.
c. Testament van Margareta Keesmans, 1356.
d. Schepenakte Diest, 12 december 1364.
e. Schepenakte O.-L.-Vrouw Tielt, 12 september 1365.
f. Testament Johannes Hoytse, priester, 1385.
g. Testament Henricus Streke sr., 1387.
h. Schepenakte Diest, 18 maart 1394.
i. Schepenakten Diest, 4 juli 1408 en 10 maart 1426.
j. Testament Oda Colen, 1409.
k. Schepenakte Diest, 6 juli 1471.
l. Testament Maria Brugmans, 1483.
m. Schepenakte Diest, 12 maart 1487.
n. Schepenakte Diest, 23 november 1509;
o. Schepenakten Diest, 11 juli 1536, 28 mei 1546, 10 september 1551.
p. Schepenakte Diest, 2 juni 1574.
q. Oorkonde van Nicolaas Mutsaerts, administrator van de Norbertijnenabdij te Tongerlo, i.v.m. het altaar van Sint-Niklaas in de gasthuiskapel, 1 juni 1592.
38.Vijf plannen, begin 19de eeuw (?). Betrekking hebbende nop het inrichten van ziekenzalen.
39.Plannen: Ministerie van Openbare Werken, Regie der gebouwen, directie Vlaams Brabant, 199…
a. opmeting begane grond
b. 1e verdieping
c. kelders
Bem: Gasthuis renoveren. In Het Laatste Nieuws.
Bem: Het “gasthuis” wordt administratief centrum. In Het Laatste Nieuws.
Bervoets Kristel: Sint-Elisabethgasthuis opent deuren. In het Laatste Nieuws, 7 juni 2012.
Bonenfant: Les hospitaux en Belgique au Moyen-Age. In Annalen van de Belgische Vereniging voor Hospitaalgeschiedenis, III, 1965, p. 11-13.
Claes Frans (s.j.): Nog iets over oude gasthuizen. In Eigen Schoon en de Brabander, jg. LXXVII, 1994, nr. 4-5-6, p. 147-153.
De Backer C.: De grauwe stenen van het vervallen Oranjekasteel van Zichem in 1667. In Oost-Brabant, jg. 34, 2002, nr. 2, p. 79-80. (Gasthuis).
Delescluse A. et Brouwers D.: Catalogus des actes de Henri de Gueldre, prince-évêque de Liège, Bruxelles, 1900. Gasthuis te Diest, p. 26.
Dr.: Na atheneumgebouwen nu Diests gasthuis een twistpunt. In Het Laatste Nieuws, 12 juni 1981.
Dr.: Elisabethgasthuis van Diest wordt rijksadmininistratief centrum. In Het Laatste Nieuws.
Dr.: Diest gasthuis wordt rijksgebouw. In Het Laatste Nieuws.
Du Bois D.: Wetenswaardigheden over Diest (27). Het gasthuis. In Gazette van Diest, jg. 70, zat. 16 sept. 1933, nr. 37; zat. 23 sept. 1933, nr. 38. Overdruk nr. 27, p. 98-101.
Du Bois D.: Het Gasthuis. In Het Oude Diest. Diest, 1934, p. 135-140.
Gerits T.J.: Uurwerkmakers. In Ons Heem, jg. XXII, 1968, nr. 5-6, p. 220. Twee staande klokken in het gasthuis Diest: Ed. Michiels Antwerpen en J. Beckaert à Anvers.
Gielen Erwin: De Gasthuisstraat. Monument in de kijker in Hier Diest, 1990.
Gielen Erwin: Het Sint-Elisabethgasthuis. Monument in de kijker in Hier Diest, 1990.
Gielen Erwin: Het Diests mo(nu)ment: het voormalig Sint-Elisabethgasthuis. In Den Diesteneir, jg. 5, nr. 52, september 2003/
Gielen Georges: Politiek ellebogenwerk rond Diests Elisabethgasthuis. In Koerier.
Hermans F.: Nog over het St. Elisabethsgasthuis. In Mededelingen van het comité voor monumenten- en landschapszorg der stad Diest, maart 1981, nr. 4, p. 7-9.
Lamy H.: L’abbaye de Tongerloo depuis sa fondation jusqu’ en 1263. Louvain, 1914, p. 155, 156, 191, 315, 406.
Loix F.: Geschiedenis van het Gasthuis en de Gasthuiszusters Augustinessen. In De Brabantse Folklore, december 1982, nr. 236, p. 308-334, ill.
Marechal: Het Sint-Janshospitaal in de eerste eeuwen van zijn bestaan, 800 jaar Sint-Janshospitaal Brugge, Brugge, 1976, p. 41-43.
MC: Vredegerecht Diest in gerestaureerd Sint-Elisabethgasthuis. In Den Diesteneir, jg. 14, nr. 157, juli 2012.
Ockeley J.: Bijdragen tot de geschiedenis van het aartsbisdom Mechelen: de zieken- en passant-gasthuizen. In Eigen Schoon en de Brabander, jg. LXXIV, 1992, nr. 7-8-9, p. 234-236.
Raymaekers F.J.E.: Historische Navorschingen wegens de namen der plaetsen, straten, enz. binnen Diest. In Brabandsch Museum, jg. 1860, 2de aflevering p. 217.
Raymaekers F.J.E.: In Kerkelijk en Liefdadig Diest, Leuven , 1870, p. 526-527.
van der Linden Gilbert: Het Gasthuis zeven eeuwen oud. In Het Nieuws van den Dag, nr. 2, 1950.
van der Linden Gilbert: Het Gasthuis van Diest zeven eeuwen oud. In Gazette van Diest, jg. 87, zat. 11 nov. 1950, nr. 44.
Van der Eycken Michel: Het St.-Elisabetgasthuis. In Ziekenzorg te Diest van de 12e tot de 18e eeuw. Uitgave van de vrienden van het stedelijk museum en archief te Diest, 1979, p. 7-18, 3 ill.
Van der Eycken Michel en Janssens Luc: Steden in beeld: Diest. Algemeen Rijksarchief Brussel, 1994, p. 17, 23, 39, 42, 43, 458, 49, 73.
Van Eerdewegh Kim: Het Sint Elisabeth Gasthuis. In Limes Tamera, jg. 1, nr. 2, juli-augustus-september, 2011
Vanvoorden R.: Het oud gasthuis in het gedrang? In Mededelingen van het comité voor Monumenten- en landschapszorg der stad Diest, maart 1981, nr. 4, p. 5-6.
Vek: Zeldzame put uit de dertiende eeuw blootgelegd achter gasthuis. In het Laatste Nieuws, 18 maart 1997.
Wellens F.: Over het gasthuis te Diest. In Oost-Brabant, jg. 13, 1976, nr. 2, p. 41-42.
Weyens Luk: Elisabethgasthuis heeft nood aan opknapbeurt. In Der Weekkrant, 19 mei 1998, p. 8.
Weyens Luk: Orgel Elisabethgasthuis weer bespeelbaar. In De Weekkrant, week 21, 21 mei 2002.
Weyens Luk: Dimitri Wijns ontdekt 17de-eeuwse grafsteen in Elisabethklooster. In De Weekkrant, 2 april 1998.
Weyens Luk: Elisabethgasthuis heeft nood aan opknapbeurt. In Hier Diest, 19 mei 1998.
Wijns D.: Merkwaardige 17de eeuwse grafplaat ontdekt in Diests gasthuis. In Oost-Brabant, jg. 37, 2000, nr. 2, p. 67-70.
Wijns D.: Een leisteenplaatje met de naam van Catharina vander Beken gevonden te Diest. In Oost-Brabant, jg. 37, 2000, nr. 4, p. 157-158 (gasthuis).
Wijns D.: “Recht in ’t putteke”. Het onderzoek van een oud gedeelte van het kerkhof van het Sint-Elisabethgasthuis te Diest. In Oost-Brabant, jg. 39, 2002, nr. 2, p. 41-54.
Wijns D.: De orgels van het Sint-Elisabethgasthuis te Diest 1349-1847. In Oost-Brabant, jg. 39, 2002:* deel I in nr. 3, p. 118-124
- deel II in nr. 4, p. 125-134.
Wijns D.: “Als stenen spreken dan luistert de archeoloog”. De ontdekking van een onbekende iconografische bron met betrekking tot het Sint-Elisabethgasthuis te Diest. In Oost-Brabant, jg. 43, 2006, nr. 2, p. 78-100.
X.: Groote onderscheiding voor het gasthuis van Diest. In Gazette van Diest, jg. 36, zat. 9 sept. 1899, nr. 72. (peptone).
X.: St.Jan-de-Doper, patroonheilige van de Premonstratenzerabdij Averbode. Tentoonstellingscatalogus, Averbode, 1967, p. 95-96, nr. F/134. St. Jozefkliniek, schilderij, De H. Maagd met het Jezuskind en St. Anna.
X.: Wierookvat, Brabant, 1691 (zilver, h. 23 cm.). In Ars Sacra Antiqua, tentoonstellingscatalogus, Leuven, 1962, p. 111, nr. E/54.
X.: Bord, z.g. kardinaalsbord. In Keur van tin uit de havensteden Amsterdam, Antwerpen en Rotterdam. Tentoonstellingscatalogus, Amsterdam, Antwerpen, Rotterdam, 1979, p. 158, ill.
X.: Het St.-Elisabethgasthuis... een nieuwe functionele bestemming. In Zogezegd...P.V.V.Periodiek Diest, nr. 5, maart 1982, p. 1-2. Foto apotheek.
X.: De apotheek uit vroeger tijd. Tentoonstellingscatalogus, Hasselt, 1983, p. 29, nr. 7.90 (fles Peptone ca. 1860).
X.: Half miljard voor gasthuissite. In Den Diesteneir, november 2000.
X.: Knekelpunt onder Elisabethgasthuis. In Het Laatste Nieuws, editie Hageland, woensdag 13 februari 2002, p. 18.
X.: Monumenten in Diest. Sint-Elisabethgasthuis, Koning Albertstraat. In Goedmaggezien, jg. 1, nr. 4, september 2003.
X.: Open-deur in voormalig gasthuis. Foto van apotheek.
X.: Elisabethgasthuis versterkt uitstraling in de regio. In ’t Kletske, nr. 36, jg. 7, september-oktober 2010.
DEEL II
Crespadi - Een Boekwerk Over Diest